همه چیز درباره مرخصی در قانون کار بخش اول

دادن و گرفتن مرخصی از دیرباز دغدغه‌ای بزرگ برای کارفرمایان و کارگران بوده است.گاهی شرایطی پیش می‌آید که فرد نیاز ضروری به گرفتن مرخصی دارد ولی با مخالفت کارفرما مواجه و از درخواست خود منصرف می‌شود. این در حالی است که گرفتن مرخصی حق قانونی هر کارگری است؛ آنقدر که یک فصل از قانون کار ایران به این موضوع اختصاص یافته و حق بدیهی و طبیعی هر فرد در طول ایام کار شناخته شده است.

 ایام مرخصی از جمله موضوعات حیاتی و حایز اهمیت در طول خدمت هر کارگری است و استفاده از آن به اشکال متعدد و با داشتن شرایطی در قانون دیده شده است. قانون کار ایران از ماده ۶۲ تا ۷۸ به مبحث تعطیلات و مرخصی کارگران شاغل پرداخته است.

ماده ۶۲  قانون کار

روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد است.

ماده ۶۳ قانون کار

 کارگران علاوه بر تمام تعطیلات رسمی کشور، یک روز دیگر هم تعطیلند و آن تعطیلی ۱۱ اردیبهشت، روز کارگر است که کارفرمایان نباید در این روز کارگران را به خدمت بگیرند یا وادار به کار کنند. ضمن آنکه حقوق و دستمزد و اضافه کار روز تعطیل کارگر باید محاسبه شود.

ماده ۶۴ قانون کار

مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و محاسبه چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است. سایر روزهای تعطیل جزو ایام مرخصی محسوب نمی‌شود و برای کار کمتر از یک سال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می‌شود.

ماده ۶۵  قانون کار

در مورد کارگران “مشاغل سخت و زیان‌آور” قانون‌گذار مرخصی سالیانه را پنج هفته در نظر گرفته که استفاده از این مرخصی حتی الامکان در دو نوبت در پایان هر شش ماه کار صورت می گیرد.

ماده ۶۶  قانون کار

کارگر نمی‌تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند .

ماده ۶۸  قانون کار

میزان مرخصی استحقاقی کارگران فصلی بر حسب ماه‌های کارکرد تعیین می‌شود .

ماده ۶۹  قانون کار

تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می‌شود و درصورت اختلاف بین کارگر و کارفرما، نظر ادارات کار تعیین کننده و لازم الاجراست.

ماده ۷۰  قانون کار

مرخصی کمتر از یک روز کار جزو مرخصی استحقاقی منظور می‌شود. در برخی ادارات و سازمان‌ها  عنوان “مرخصی کمتر از دو ساعت و سه ساعت” برای انجام کارهای ضروری کارگران تعریف شده که بیش از آن، مرخصی یک روز کامل محاسبه می‌شود.

ماده ۷۱  قانون کار

این ماده درخصوص کارگرانی پیش‌بینی شده که قرارداد کارشان فسخ شده یا پایان یافته، یا دچار از کار افتادگی کلی و یا مشمول بازنشستگی شده‌اند. مطالبات مربوط به مدت مرخصی استحقاقی این دسته کارگران در چنین شرایطی به آنها و در صورت فوت به وراث تعلق می‌گیرد.

ماده ۷۲  قانون کار

نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین خواهد شد .

ماده ۷۳  قانون کار

این ماده به مرخصی‌های ارفاقی کارگران اشاره دارد و متاثر از حوادث و اتفاقات زندگی آنها است که بعضا از آن به عنوان “مرخصی اضطراری” یاد می‌شود. در موارد خاص نظیر ازدواج دائم یا شرایط اضطرار نظیر فوت بستگان نزدیک و درجه یک و یا مواجه با حوادث غیر مترقبه اعم از زلزله و آتش سوزی، کارگران مشمول قانون کار حق بهره‌مندی از سه روز مرخصی با حقوق بدون کسر از مرخصی سالیانه را دارند.

ماده ۷۴  قانون کار

یکی از مرخصی‌های چالش برانگیز کارگران، مرخصی استعلاجی است که باید به تایید سازمان تامین‌ اجتماعی برسد. در قانون کار هیچ محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی کارگران مشمول قانون کار پیش‌بینی نشده و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کرده باشد، امکان استفاده از مرخصی استعلاجی وجود دارد، منتها این نوع مرخصی اعم از کوتاه مدت یا بلندمدت تابع ضوابط و مقررات قانون تامین اجتماعی است، به نحوی که مدت مرخصی استعلاجی باید توسط پزشک معتمد و معالج و یا کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی تایید شود تا هم جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران به شمار آید و هم مشمول پرداخت غرامت و دستمزد شود.

در قانون کار جمهوری اسلامی ایران انواع دیگری از مرخصی‌ها برای برخی شرایط خاص تعریف شده است که در پست بعدی به آن می پردازیم.

منبع : ایسنا